Համստերներ ընտանիքի կրծողների ենթաընտանիք։ ՀՀ-ում հանդիպում է 2 տեսակ. մոխրագույն համստերիկի՝մարմինը մոխրագույն է, երկարությունը 12,5 սմ։ Տարածված է բոլոր գոտիներում։ Հանդիպում է բնակավայրերում և բնության մեջ։ Ունի հետայտային պարկեր, որոնց միջոցով հատիկային կերերը տեղափոխում և կուտակում է բներում։ Վարում է միայնակ կյանք։ Ակտիվ է գիշերը։ Մեծ վնաս է հասցնում գյուղատնտեսությանը։ Փոքրասիական համստերի մարմնի երկարությունը մինչև 15 սմ է։ Աչքերը փոքր են, ականջները՝ երկար։ Տարածված է ՀՀ Շիրակի, Լոռու, Կոտայքի, Գեղարքունիքի և այլ մարզերի մարգագետիններում, ցանքատարածություններում։ Ակտիվ է առավոտյան և մթնշաղին։ Սնվում է խոտաբույսերով, սերմերով։
Ես տանը ունեմ 2 համստերներ: Երկուսն էլ տղաներ են՝ Բարո ու Էրո: Ուտում են հատիկավոր կեր համստերների համար և թարմ կանաչի:
Ես Տաթև գյուղում եղել եմ երկու անգամ: Առաջին անգամ 3 տարեկանում, բայց շատ բան չեմ հիշում: Երկրորդ անգամ եղել եմ 6 տարեկանում: Ճոպանուղիյով գնացել ենք Տաթև վանք: Այնտեղ իմացա, որ կարճ տաբատով կամ շար բաց շորերով կանանց հատուկ զգեստ են տալիս եկեղեցի մտնելու համար: Մենք գիշերեցինք Տաթև գյուղում, որը շատ գեղեցիկ բնություն ունի:Տաթևում գնասինք Սատանի ձորը: Դժվար անցանելի ճանապարհ էր, բայց շատ հետաքրքիր:
<<Տաթևի թևեր>> ճոպանուղին գտնվում է Սյունիքի մարզում, երկարությունը 5752 մ,թռիչքի տևողություն՝ 11-15 րոպե բացվել է 2010 թվականին։
Տաթևի վանքը IX դարի պատմական հուշարձան է։ Վանքը կոչվել է Թադեոս առաքյալի աշակերտ Եվստաթեոսի անունով։
Վարդավառ կամ Վարդեվառ, որպես քրիստոնեական տաղավար տոն՝ Քրիստոսի այլակերպություն կամ Քրիստոսի պայծառակերպություն, հայ ժողովրդական նախաքրիստոնեական և քրիստոնեական տոն, ըստ եկեղեցական տոնացույցի նշվում է Զատիկից 14 շաբաթ կամ 98 օր հետո, կիրակի օրը՝ հունիսի 28-ից օգոստոսի 1-ն ընկած ժամանակահատվածում։
Հայկական լեռնաշխարհում մարդը հայտնվել է դեռևս քարի դարում: Հայկական լեռնաշխարհում առաջին ցեղային միությունները եղել են պետականության առաջացման փոքր կենտրոններ դարձած Հայասա-Ասզին, Իսուվան, Ալշեն, Ուրուատրին, Դայաենին, Դիաուեխին և ուրիշներ: Հայ ժողովրդի ձևավորման գործընթացը ընթացել է հիմնականում մ.թ.ա. II-I հազարամյակներում:
Գործընթացը տեղի է ունեցել Հայկական լեռնաշխարհի տարածքում` հայկական ցեղերի կողմից մյուս ցեղերին աստիճանաբար իրենց մեջ միավորելու ճանապարհով: Այս գործընթացում առանձնացնում են Հայասա կոչվող ցեղային միության առաջատար դերը, որի անվան հետ էլ հավանաբար կապվում է հայ ժողովրդի “հայ” ինքնանվանումը:
Հայկական լեռնաշխարհի հնագույն հայկական միասնական պետությունը եղել է Հայկյանների Այրարատյան թագավորությունը:Մ.թ.ա. IX դարում Այրարատյան թագավորությունը մի շարք պարտություններ է կրում հզորացող Ասորեստանի դեմ պայքարում և թուլանում է: Ուժեղանում է մեկ այլ ցեղային միություն, որն աստիճանաբար իր ձեռքն է վերցնում քաղաքական գերիշխանությունը: Այրարատյան թագավորության անունով ասորեստանցիները այս նոր թագավորությունը անվանում են Ուրարտու: Այն սակայն ուրարտական թագավորների արձանագրություններում կոչվում է Բիայնալե կամ Բիայնելե և Շուրելե, որը համապատասխանում է այժմ ընդունված անվանը` Վանի թագավորություն: կյութների առաջնորդ Պարույրը, արդեն մ.թ.ա. VII դարում հռչակված է եղել Հայաստանի թագավոր: Վանի թագավորության փլատակների վրա ձևավորվում են մի շարք իշխանություններ: Դրանց շարքում առանձնանում է մ.թ.ա. VII դարում հռչակված Պարույրի թագավորությունը, որին վիճակված չէր երկար ժամանակ գոյություն ունենալ:
Երկիրը մեկ թագավորության ներքո միավորվում է միայն Երվանդունիների արքայատոհմի օրոք` ի դեմս Արամանի թագավորի: Հայկական թագավորը ընդլայնում է իր պետության սահմանները: Հայկական Երվանդունի թագավորները շարունակում են իշխել Հայաստանում: Գավգամելայի ճակատամարտում Ալեքսանդր Մակեդոնացու կողմից Աքեմենյան տերության պարտությունից հետո, Հայաստանը վերականգնում է իր անկախությունը (մայրաքաղաքը` Երվանդաշատ): Մագնեսիայի ճակատամարտում (մ.թ.ա. 190 թ.) Սելևկյան բանակի կրած ծանր պարտությունից հետո, Մեծ Հայքն ու Ծոփքը վերականգնում են իրենց անկախությունը: Արտաշեսյանների տոհմի հիմնադիր Արտաշես I-ը (մ.թ.ա. 189-160 թթ.) մի շարք հաջող պատերազմների արդյունքում, ընդլայնում է Մեծ Հայքի թագավորության սահմանները` վերածելով այն ուժեղ պետության: Արտաշեսի թագավորության անբաժանելի մասն էին նաև Արցախը, Սյունիքը և Ուտիքը: Տրդատ I-ի (66-88թթ.) գահակալությամբ, սկիզբ է դրվում Արշակունիների կրտսեր ճյուղի իշխանությանը Մեծ Հայքում: III-IV դարերում Մեծ Հայքի թագավորությունը, հասարակական-տնտեսական փոփոխությունների արդյունքում, աստիճանաբար վերածվում է ավատատիրական միապետության: III դ. վերջերին և IV դ. սկզբներին թագավորության գրեթե ողջ տարածքում արդեն քրիստոնեական համայնքներ էին ձևավորվել:
301 թ.-ին` Տրդատ III-ի օրոք (286-330 թթ.), Հայաստանը դառնում է քրիստոնեությունը պետական կրոն հռչակած առաջին երկիրը: Հռոմի ու Սասանյան Պարսկաստանի նկրտումների դեմ ծանր պայքարը թուլացնում են Հայկական թագավորությունը և 428-ին լուծարվում է պարսից արքունիքի կողմից և վերածվում մարզպանության: X դարի վերջերից սկսվում է հայկական վերամիավորման գործընթացը միապետության մեջ` Անիի Բագրատունիների դրոշի ներքո: Խոշոր տնտեսական, հասարակական և մշակութային կենտրոն է դառնում Բագրատունիների Անի մայրաքաղաքը: Բյուզանդական կայսրության հետևողական հարձակումների պատճառով, XI դարի կեսերից Բագրատունիների թագավորությունը անկում է ապրում: Բյուզանդական կայսրության վարած տեղահանման քաղաքականության և սելջուկ-թուրքերի ավերիչ արշավանքների հետևանքով, բազմաթիվ հայեր ստիպված են լինում հեռանալ հայրենիքից: Նրանց մի մասը հաստատվում է Կիլիկայում, որի բնակչությունը XI դարի վերջերին արդեն մեծամասամբ հայկական էր: Կիլիկիայի հյուսիսարևելյան հատվածում՝ Լեռնային Կիլիկիայում, 1080թ.-ին առաջանում է Ռուբինյանների իշխանությունը: 1198 -ին հայոց իշխան Լևոն II Ռուբինյանը արքայական թագ է ստանում գերմանական կայսրից, և հանդիսավորությամբ թագադրվում է Տարսոս քաղաքում: Կիլիկիայում հաջորդաբար իշխել են մի քանի հայ թագավորական տոհմեր:
Կիլիկիան հայկական պետությունը անկում է 1375-ին` չնայած, բազմաթիվ հայկական իշխանություններ դեռևս երկար ժամանակ շարունակում էին պահպանել գոյությունը լեռնային անմատչելի շրջաններում: Զեյթունի ինքնիշխանությունը Օսմանյան կայսրությունում գործնականորեն վերանում է Հայոց ցեղասպանության տարիներին:
Լիա Լալայանի բլոգ 